معماری قاجار و بنای شمس العماره

هنر ایرانی در زمان قاجار به واسطه ارتباط این دوره با غرب پیشرفت چشم گیری داشته و هنرمندان زیادی در این دوران به اروپا و کشورهای غربی سفر می کنند. به خاطر همین به نوعی قاجاریه را سرآغاز مدرنیته در ایران می دانند. روند این پیشرفت در زمان ناصرالدین شاه سریع تر می شود و هنر ایرانی گام های بلندی در زمان این شاه قاجار بر می دارد.

 

اساسا به چه نوع معماریی، معماری دوره قاجار گفته می شود.؟
معماری دوره قاجار، با توجه به خود معماران و شاید کارفرماها در شهرهای مختلف و بر اساس اقلیم آن شهرها متفاوت است. مثل تمام دوران ها، در مناطق بیابانی و کویری به یک شکل بوده، و در مناطق کوهستانی به شکل دیگر. غرب و شرق و شمال و جنوب از لحاظ معماری با هم متفاوت بودند، هر چند مربوط به یک دوره باشند.این یک قاعده است و ما وقتی بناها را با هم مقایسه می کنیم بیشتر متوجه این تفاوت ها می شویم. به عنوان مثال مصالح یکی از موارد تاثیر گذار در معماری هر منطقه بوده است. مثلا در مناطق کویری بر اساس مصالحی که آن منطقه دارد از «کاه گل»‌استفاده شده است، و وقتی به شهرستانک می روید بناها و مصالح متفاوت می شود. و یا در تهران به خاطر این که پایتخت هم بوده نه تنها مصالح تغییر می کرده، که از بهترین معماران نیز استفاده می شده است. معماری دوره قاجار در کنار تاثیرپذیریی که از معماری دوره اسلامی داشته، یک سری ابتکاراتی هم به خرج داده است.  

معماری درونگرا

نمونه‌های بسیاری مبنی بر تأثیر متقابل فرهنگی ایران و چین در همه زمینه‌ها وجود دارد که در متن سخنرانی دکتر ناصر تکمیل همایون در سمینار بین المللی جاده ابریشم، با عنوان «روابط فرهنگی بین ایران و چین» از آن نام برده شده است. سخنرانی شامل دو بخش است: بخش اول 9 وجه مختلف این روابط در دوران قبل از اسلام را در برمی‌گیرد و شامل این مباحث است: نفوذ بوداییان از هند و چین در شرق ایران، پیدایش کیش مانویت از اختلاط آیین های بودایی و نسطوری و زرتشتی در ایران، مبادله کالا از راه خلیج فارس، نفوذ داروها و طب چینی به ایران، نفوذ شیوه‌های خاص نقاشی چینی توسط پادشاهان اشکانی و ساسانی و فرار شاهزادگان ساسانی به چین پس از حمله اعراب. بخش دوم که به دوره اسلامی مربوط می‌شود، دارای 23 وجه است و از مهم‌ترین مباحث آن این موضوع‌ها را می‌توان نام برد: نفوذ اسلام خصوصا مذهب تشیع در چین استفاده از واژه‌های فارسی در نیایش ‌های مذهبی مسلمانان چین، مدارک فراوان دال بر همکاری میان دو کشور، از قبیل دست نوشته، نقاشی و... واژه های مربوط به تجارت چینی در اسامی و نام‌های خانوادگی ایرانی، داستان‌های شاهنامه فردوسی و اشعاری از سعدی، خاقانی، مولوی، بلخی، حافظ و باباطاهر که از کشور چین در آنها نامبرده شده، تألیف کتاب جامع التواریخ توسط رشیدالدین فضل الله با استفاده از دانسته‌های سفرا و بازرگانان چینی، سیستم آبیاری قدیمی کاریز یا قنات که در کشور چین هم با نام کارز استفاده می‌شده است، شباهت در طرز برخورد، رفتار، ادب و سلام در دو فرهنگ، تقدس بعضی از درختان توت و کرم ابریشم در ایران و چین و در آخر شباهت در معماری و تزیین خانه‌های سنتی.  

بخشی از معرفی معماری چینی از زبان کتاب تاریخ تمدن- مشرق زمین گاهواره تمدن- اثر ویل دورانت (جلد اول) چنین است:

معماری غیرخطی , سازه ی غیرخطی

در دو دهه ی اخیر تعدادی از معماران نامی جهان به سبک خاصی از معماری معروف به معماری سیال یا غیر خطی روی آورده اند . فرم های این نوع معماری دارای سه مشخصه ی مشترک هستند :

فرم توپولوژیک دارند. (توپولوژی شاخه ای از ریاضیات است که در مورد احجام و اشکال کلاسیک و خاصه غیر کلاسیک بحث می کند . توپولوژی بیان می کند سطوح غیر هندسی بصورت بداهی از همان سطوح شناخته شده ی مربع ; مثلث و امثال اینها ساخته شده است.)

**در این پروژه ها از ادوات الکتریکی بطور گسترده استفاده می شود به گونه ای که با ورود به داخل این سازه ها احساس حضور در دنیایی مجازی بر دیدگانمان سنگینی می کند و با تنها یک اشاره به دیوارها شاهد تصاویر مبهم و مختلفی مشابه آنچه در صفحات LCD دیده می شود هستیم.

***در طراحی همه ی این سازه ها از نرم افزار های انیمیشن ساز استفاده می شود شایان ذکر است بدون این برنامه ها طراحی ; ساخت و اجرای ساختمان غیرممکن است .

مسلما از لحاظ هنری فرم این معماری فریبنده و مقبول عام است و خود به تنهایی یک جاذبه ی توریستی یدک می کشد اماآنچه حایزاهمیت است زمان محدود استفاده ازاین زیباییست بعبارت دیگر نمی توان در این نوع سازه ها برای طولانی مدت احساس آرامش کرد . به هر حال این نوع معماری توانسته با زشتی و زیبایی توامان خود را عرضه کند .

این سازه ها معمولا به عنوان نمایشگاه موزه سالن اپرا فرودگاه و مانند اینها به جامعه ارایه می شود .

معماری غیر خطی چیست؟