سنگ پا
سنگ پا قدیمی‌ترین سبک دانه‌ای است که مورد استفاده قرار گرفته است.این سنگ در اثر ورود مواد مذاب آتشفشانی به مخازن آب مثل دریاها و دریاچه‌ها و سرد شدن سریع ایجاد می‌شود.رنگ این سبکدانه ها سیاه، خاکستری روشن و قهوه ای تیره است. به دلیل سرد شده سریع مواد مذاب آتشفشانی حبابهای نسبتا درشتی در این سنگدانه ها وجود دارد که بعضا به هم پیوسته می باشند و تا سطح سنگدانه امتداد یافته اند. وزن مخصوص خشک ظاهری این سبکدانه ها در حدود 500 تا 800 کیلوگرم بر متر مکعب می باشد. معادن نسبتا بزرگی از این مصالح در قروه کرمانشاه وجود دارد.
پوکه معدنی
این سنگ به رنگ سفید مایل به زرد تا خاکستری روشن است و در اثر انباشته شدن خاکسترهای آتششفشانی و آهسته سرد شدن آنها همراه با انبساط ناشی از حبابهای به وجود آمده توسط بخار و گازهای موجود در آن به وجود می‌آید.
معادن غنی پومیس ایران در اردبیل، آذربایجان شرقی و به خصوص بستان آباد تبریز، قروه کرمانشاه، دامنه های البرز، کرمان و سیستان و بلوچستان وجود دارد. وزن مخصوص خشک ظاهری این سبکدانه ها در حدود 400 تا 700 کیلوگرم بر متر مکعب می باشد.
توف
خاکسترهای آتشفشانی که بعد از انفجار به طریقه جریانی یا ریزشی تجمع نموده و سخت می‌شوند به توف شهرت دارند. نوع توف تابع ترکیب شیمیایی و کانی‌شناسی خاکسترهاست. وزن مخصوص توفهای طبیعی در محدوده سنگدانه های معمولی است و از نوع سبکدانه به شمار نمی آیند اما برخی از انواع توف متخلخل بوده و وزن مخصوص آنها در حدود 800 تا 1000 کیلوگرم بر متر مکعب است که در خانواده سنگدانه های سبک به شمار می روند. رنگ این توفها معمولا سیاه، قرمز و سبز بوده و دارای رگه می باشند. گزارشهایی مبنی بر وجود توف سبک در دامنه کوههای البرز ارایه شده است.
مصالح طبیعی عمل آوری شده-رس منبسط شده
انواع مختلفی از رسهای منبسط شده با نامهای تجاری مختلف موجود هستند، برای مثال می‌توان از لیکا (Leca)، آگلیت (Aglite) و لیاپور (Liapor) نام برد. در کشورهای دانمارک، نروژ، سوئد، سویس، آلمان، فنلاند، پرتغال و انگلیس به این سبکدانه ها لیکا می گویند. در لهستان، چک، اسلواکی و روسیه بدان کرامزیت اطلاق می کنند. این سبکدانه ها در فرانسه آرجکس، در ایتالیا لترلایت، در اسپانیا لیاپور و در ایالات متحده و آفریقای جنوبی آگلیت نام دارد. در ایران نیز این سبکدانه ها لیکا نام گرفته است. در کشورهای اسکاندیناوی مانند دانمارک نام تجاری فیبو نیز برای لیکا بکار می رود.به شیل منبسط شده در برخی کشورها مانند آلمان، لیاپور نیز می گویند.سنگ لوح منبسط شده در فرانسه گرانولکس و در ویلز سولیت نام دارد که از نظر جنس نزدیک به رس منبسط شده (لیکا) می باشد.
در ایران تنها یک کارخانه به تولید سبکدانه‌های رس منبسط شده می‌پردازد.این کارخانه که لیکا نام دارد از سال 1360 مشغول به کار است و در کیلومتر 105 جاده تهران - ساوه قرار دارد. نمونه ای از سبکدانه های لیکا در شکل 4و5 نشان داده شده است.
شکل سبکدانه لیکا می تواند از تیزگوشه تا کاملاً گردگوشه باشد. اگر لیکا در کوره دوار افقی تولید گردد، گردگوشه خواهد بود. پوسته سطحی می تواند زبر یا صاف، متخلخل یا توپر باشد. شکل و بافت سطحی سبکدانه لیکا بر خواص آن ها در بتن تازه و سخت شده بتن سبکدانه تأثیر می گذارد.
دیاتومیت
دیاتومیت نوعی سنگ رسوبی است که بیشترین بخش آن را اسکلت سیلیسی (دیاتومه‌ها) تشکیل می‌دهد. دیاتومیت خالص به رنگ سفید است، وزن مخصوص آن در حدود 48/1 تا 1/2 می‌باشد.
دیاتومیت
دیاتومیت نوعی سنگ رسوبی است که بیشترین بخش آن را اسکلت سیلیسی (دیاتومه‌ها) تشکیل می‌دهد. دیاتومیت خالص به رنگ سفید است، وزن مخصوص آن در حدود 48/1 تا 1/2 می‌باشد.
شیل منبسط شده
برخی از انواع شیل‌ها من جمله شیل‌هایی تحت عنوان Collieryخصوصیاتی شبیه به رسها دارند و هنگامی که تحت حرارت قرار می‌گیرند منبسط شده و باد می‌کنند.به علت شکستن دانه‌ها در انتهای فرآیند تولید، مصالح بدست آمده تیز گوشه هستند.
زغال سنگ منبسط شده
زغال‌سنگ به صورت خام به اندازه‌هایی که از الک mm13 عبور می‌کند، شکسته می‌شود. سپس در داخل یک کوره دوار با درجه حرارت کاملاً کنترل شونده حرارت داده می‌شود و در دمای حدود 1200 شروع به منبسط شدن می‌کند. هنگام تخلیه و پس از سرد شدن، مصالح به صورت مصالحی با ساختار سوراخ سوراخ (از لحاظ داخلی) می‌باشند که با فلزات نیز واکنش نمی‌دهند. این مصالح به سولیت نیز معروفند.
ورمیکولیت پوسته پوسته شده
ورمیکولیت ناخالص از لحاظ ظاهری خیلی شبیه میکا است و از فلس‌ها و پوسته‌های ورقه‌ای نازک تشکیل شده و دارای آب میکروسکوپی است. وقتی به صورت ناگهانی در معرض درجه حرارت بالا قرار می‌گیرند، فلس‌ها به چندین برابر حجم خود منبسط می‌شوند. ورمیکولیت از لحاظ قیمت گرانتر از رس منبسط شده، زغال‌سنگ، روباره و شیل است و از نظر وزن سبکتر از آنها می‌باشد.
